Zgodnie z nowym brzmieniem art. 11o ust. 1 oraz 1a ustawy o CIT (art. 23za ust. 1 oraz 1a ustawy o PIT), obowiązek dokumentacyjny nie ciąży już jedynie na podmiotach realizujących transakcje z podmiotami powiązanymi, ale również na podatnikach:
- dokonujących transakcji z kontrahentami niepowiązanymi mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową (tzw. raje podatkowe), jeżeli wartość tej transakcji za rok podatkowy, a w przypadku spółek niebędących osobami prawnymi – za rok obrotowy, przekracza 100 000 zł,
- dokonujących transakcji z podmiotami niepowiązanymi, których rzeczywisty właściciel ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium tzw. rajów podatkowych, jeżeli wartość tej transakcji za rok podatkowy, a w przypadku spółek niebędących osobami prawnymi – za rok obrotowy, przekracza 500 000 zł.
Jednocześnie, art. 11o ust. 1b ustawy o CIT (art. 23za ust. 1b ustawy o PIT) wprowadza domniemanie, z którego wynika, że rzeczywisty właściciel ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, jeżeli druga strona transakcji, o których mowa powyżej, dokonuje w roku podatkowym lub roku obrotowym rozliczeń z podmiotem mającym siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową. Innymi słowy, domniemanie to znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy zostanie ustalone, że druga strona transakcji przekraczającej wartość 500.000 zł dokonuje w roku podatkowym bezpośrednio rozliczeń z podmiotem rajowym.
W konsekwencji, w przypadku transakcji z ww. podmiotami, od 2021 r. obowiązek sporządzenia dokumentacji nie ogranicza się wyłącznie do tych przypadków, w których polski podatnik dokonuje nabycia świadczeń z tzw. raju podatkowego i dokonuje za nie zapłaty. Obecnie zakres przedmiotowy jest szerszy, gdyż dotyczy zarówno zakupów (i zapłat) jak i sprzedaży świadczeń do podmiotów niepowiązanych mających swoją siedzibę lub zarząd w państwach stosujących szkodliwą konkurencję podatkową. Ponadto, obowiązki w zakresie cen transferowych aktualizują się również w sytuacji, gdy co prawda kontrahent nie jest podmiotem działającym w tzw. raju podatkowym, ale dokonuje transakcji z takimi podmiotami. Jednocześnie ustawodawca nie określił, o jakie transakcje z podmiotami rajowymi chodzi. Tym samym, dokonanie nawet drobnej transakcji przez kontrahenta w jednym z krajów uznanych za tzw. raje podatkowe może implikować skutki po stronie podatnika w cenach transferowych.
Co istotne, to na podatniku ciąży obowiązek zweryfikowania, czy kontrahent dokonuje transakcji z podmiotami rajowymi. Przy ustalaniu ww. okoliczności, podatnik lub spółka niebędąca osobą prawną są obowiązani do dochowania należytej staranności, co wynika wprost z dodanego art. 11o ust. 1b ustawy o CIT (art. 23za ust. 1b ustawy o PIT).
Zgodnie z ostatnim projektem objaśnień podatkowych w zakresie cen transferowych, dla ustalenia okoliczności dokonywania przez drugą stronę transakcji w roku podatkowym rozliczeń z podmiotem rajowym, podatnik można oprzeć się na wszystkim, co może przyczynić się do wyjaśnienia tych okoliczności i jednocześnie nie jest sprzeczne z prawem.
Przykładowo, Ministerstwo Finansów zaleca, aby przy dokonywaniu transakcji z podmiotami niepowiązanymi, niezależnie od miejsca ich rezydencji, podatnik pozyskał oświadczenie od kontrahenta, z którego wynikać będzie, że nie dokonuje on żadnych rozliczeń, w roku podatkowym, z podmiotem rajowym. Dla celów dowodowych, oświadczenie to powinno być złożone na piśmie. Należy mieć na uwadze, że nie będzie można powołać się na dochowanie należytej staranności w sytuacji, gdy podatnikowi dostępne są informacje, na podstawie których wiedział lub powinien był wiedzieć, że otrzymane oświadczenie jest niezgodne z rzeczywistością.
Nowe przepisy stosowane są w odniesieniu do transakcji realizowanych po dniu 31 grudnia 2020 r.
